Το 2024 φέρνει μια σημαντική καινοτομία στη διεξαγωγή των εκλογικών διαδικασιών στην Ελλάδα: τη θεσμοθέτηση της επιστολικής ψήφου και την παρθενική εφαρμογή της στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, ακριβώς 50 χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.
Το σχετικό σχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση για σχολιασμό και προτάσεις έως τις 10 Ιανουαρίου 2024 και ακολούθως θα κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή.
Η εισαγωγή της επιστολικής ψήφου εκτιμάται ότι θα αποτελέσει «αντίβαρο» στην αποχή, καθώς δίνει κίνητρο για συμμετοχή, ιδίως όσον αφορά ειδικές κατηγορίες ψηφοφόρων που δυσκολεύονται να προσέλθουν στο εκλογικό τμήμα (ηλικιωμένοι, ΑμεΑ, εποχικοί εργαζόμενοι, φοιτητές κ.α.).
Το μέτρο προβλέπεται να εφαρμοστεί στις ευρωεκλογές και τα εθνικά δημοψηφίσματα. Ο εκλογέας εντός επικράτειας δύναται να επιλέξει αν θα ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα με επιστολική ψήφο αντί για προσέλευση στο εκλογικό του τμήμα.
Για τους εκλογείς που βρίσκονται στο εξωτερικό, η επιστολική ψήφος αποτελεί τον μοναδικό τρόπο άσκησης του εκλογικού δικαιώματος, καθώς δεν θα δημιουργηθούν εκλογικά τμήματα στο εξωτερικό, όπως συνέβη στις διπλές βουλευτικές εκλογές Μαΐου – Ιουνίου.
Η επιστολική ψήφος δεν θα εφαρμόζεται σε περίπτωση διενέργειας την ίδια ημέρα βουλευτικών εκλογών και ευρωεκλογών ή βουλευτικών εκλογών και εθνικού δημοψηφίσματος.
Οι εκλογείς που επιθυμούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα με επιστολική ψήφο, εγγράφονται με δική τους μέριμνα στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εκλογέων επιστολικής ψήφου. Η εγγραφή γίνεται μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής που θα δημιουργήσει το υπουργείο Εσωτερικών μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου και θα είναι προσβάσιμη μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr). Η ταυτοποίηση του εκλογέα γίνεται με τη χρήση των κωδικών taxisnet και εναλλακτικά με τη χρήση συνδυασμού των στοιχείων του διαβατηρίου του και του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας. Οι αιτήσεις μπορούν να υποβληθούν και μέσω των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), καθώς και των ελληνικών διπλωματικών αρχών στο εξωτερικό.
Η προθεσμία για την υποβολή των αιτήσεων λήγει 40 ημέρες πριν από τη διενέργεια των εκλογών. Αυτό σημαίνει ότι για τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024, που το μέτρο θα κάνει πρεμιέρα, οι αιτήσεις θα πρέπει να υποβληθούν το αργότερο έως τις 28 Απριλίου. Μέχρι εκείνη την ημερομηνία ο εκλογέας μπορεί να τροποποιήσει τη διεύθυνση παραλαβής ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο, καθώς και να ακυρώσει την αίτησή του.
Αμέσως μετά την οριστικοποίηση των εκλογικών καταλόγων, συστήνονται τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου και κατανέμονται σε αυτά οι εγγεγραμμένοι στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Τα εκλογικά τμήματα, καθώς και οι επιτροπές συλλογής επιστολικής ψήφου, στεγάζονται σε κατάλληλους δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους, οι οποίοι θα φυλάσσονται από την Αστυνομία και θα παρακολουθούνται από κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης.
Σε κάθε ένα από αυτά τα εκλογικά τμήματα μπορούν να κατανεμηθούν από 100 έως 1.000 εκλογείς.
Ο εκλογέας παραλαμβάνει ο ίδιος ή εξουσιοδοτημένο πρόσωπο με συστημένη κατεπείγουσα επιστολή στη δηλωθείσα διεύθυνση τον ειδικό εκλογικό φάκελο. Σε περίπτωση που ο φάκελος δοθεί σε μη εξουσιοδοτημένο πρόσωπο προβλέπεται στην εταιρεία κούριερ ποινική ρήτρα 10.000 ευρώ.
Ο ειδικός φάκελος ψηφοφορίας περιέχει τον φάκελο επιστροφής της επιστολικής ψήφου, τον φάκελο της ψηφοφορίας, το ψηφοδέλτιο, ένα έντυπο με οδηγίες και με κατάλογο των υποψηφίων και ένα έντυπο υπεύθυνης δήλωσης. Όλοι οι φάκελοι θα έχουν εξωτερικά ανάγλυφο γνώρισμα ώστε να μην μπορούν να πλαστογραφηθούν.
Το ψηφοδέλτιο στη μία πλευρά έχει όλα τα κόμματα που θα συμμετάσχουν στις εκλογές και η επιλογή θα γίνεται με σταυρό στο κουτάκι που βρίσκεται δίπλα από το όνομα και το έμβλημα του κόμματος. Οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές επιλέγονται στην πίσω πλευρά όπου υπάρχουν 42 αριθμημένα τετράγωνα (από το 1 έως το 42) που αντιστοιχούν στο σύνολο των υποψηφίων του κάθε κόμματος. Αντί για σταυρό, ο εκλογέας κυκλώνει τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε υποψήφιο που επιθυμεί (έως τέσσερις επιλογές) που θα βρει στο έντυπο οδηγιών.
Απαγορεύεται η διακίνηση του ειδικού φακέλου ψηφοφορίας από τρίτους, ακόμα και από τα ίδια τα κόμματα, ενώ προβλέπονται αυστηρές ποινές για τη διακίνηση έντυπων υλικών των κομμάτων ή άλλων φορέων μέσω του ειδικού φακέλου ψηφοφορίας, την αλλοίωση, πλαστογράφηση ή παραγωγή φακέλων με παρόμοια μορφή με αυτή του ειδικού εκλογικού φακέλου ή του φακέλου ψηφοφορίας, καθώς και το άνοιγμα του φακέλου ψηφοφορίας και του φακέλου επιστροφής επιστολικής ψήφου από μη εξουσιοδοτημένα πρόσωπα.
