Βασικές συμβουλές για τη διασφάλιση της υγιεινής και της ασφάλειας των τροφίμων και την προστασία από πρακτικές παραπλάνησης κατά την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς δίνει ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), με δεδομένη την αύξηση της ζήτησης και της κατανάλωσης πολλών ειδών τροφίμων, όπως κρέατα, πουλερικά και παραδοσιακά γλυκίσματα.
Συγκεκριμένα, συνιστά:
Αγορά και αποθήκευση τροφίμων
Κατά την προμήθεια τροφίμων από σημεία λιανικής πώλησης, συνιστώνται οι εξής πρακτικές:
- Αγοράζουμε τρόφιμα από ελεγχόμενα σημεία της αγοράς και αποφεύγουμε τις αγορές τροφίμων από πλανόδιους πωλητές που δεν διαθέτουν τις σχετικές άδειες.
- Δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στους χειρισμούς των τροφίμων από το προσωπικό των σημείων πώλησης, στις συνθήκες καθαριότητος του προσωπικού, του εξοπλισμού και του χώρου.
- Εξετάζουμε προσεκτικά την ένδειξη ημερομηνίας/κατανάλωσης στην ετικέτα, γνωρίζοντας ότι:
1. Η ένδειξη ανάλωση κατά προτίμηση πριν από (best before) αφορά την ποιότητα: το τρόφιμο μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια και μετά την ημερομηνία αυτής της ένδειξης, αλλά ενδεχομένως να μη διατηρεί την αρχική του ποιότητα.
2. Η ένδειξη ανάλωση έως (use by) αφορά την ασφάλεια: το τρόφιμο δεν πρέπει να καταναλωθεί μετά από αυτή την ημερομηνία, αφού ενδέχεται να μην είναι ασφαλές.
- Τοποθετούμε σε διαφορετικές σακούλες τα τρόφιμα που αγοράζουμε ωμά και χρειάζονται μαγείρεμα (π.χ. κρέας, παρασκευάσματα κρέατος) από αυτά που είναι έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα (π.χ. σαλάτες) για να αποφύγουμε πιθανή διασταυρούμενη μικροβιακή επιμόλυνση.
- Αγοράζουμε τελευταία τα προϊόντα τρόφιμα που χρειάζονται ψύξη ή κατάψυξη, ώστε να τα τοποθετήσουμε στο ψυγείο του σπιτιού μας το συντομότερο δυνατό.
- Κατά την αποθήκευση στο ψυγείο τοποθετούμε τα ωμά τρόφιμα (π.χ. κρέας, ψάρι κ.λ.π.) στα κάτω ράφια και μέσα σε κατάλληλους θήκες για τρόφιμα, ενώ στα πάνω ράφια τοποθετούμε τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα (π.χ. σαλάτες). Αυτό αποκλείει την πιθανότητα να διαφύγουν υγρά (λόγω απόψυξης) από τα ωμά
στα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα. - Ελέγχουμε με ένα θερμόμετρο, ότι η θερμοκρασία του ψυγείου μας δεν ξεπερνά τους 5 °C, είναι δηλαδή σε θερμοκρασία που κρατάει τα τρόφιμά μας ασφαλή μέχρι την ημερομηνία που αναγράφει η ετικέτα τους.
Χειρισμός τροφίμων
- Πραγματοποιούμε πλήρη απόψυξη του κατεψυγμένου κρέατος πριν από το μαγείρεμα (π.χ. κατεψυγμένη γαλοπούλα, κατεψυγμένο κοτόπουλο), τοποθετώντας το στη συντήρηση του οικιακού ψυγείου, καλυμμένο με προστατευτική μεμβράνη συσκευασίας κατάλληλη για τρόφιμα και μέσα σε δοχείο κατάλληλο για τρόφιμα, το οποίο να κρατάει τα υγρά από την απόψυξη. Για το χρόνο πλήρους απόψυξης, ανάλογα με το βάρος του προϊόντος, υπάρχουν προτεινόμενοι χρόνοι από τους προμηθευτές.
- Τηρούμε τον χρόνο και τη θερμοκρασία ψησίματος της γαλοπούλας που προτείνεται στη συσκευασία, όταν πρόκειται για συσκευασμένες γαλοπούλες. Σε διαφορετική περίπτωση, προσαρμόζουμε τους χρόνους μας ανάλογα με το μέγεθος και το βάρος του προϊόντος.
- Προετοιμάζουμε το κρέας για μαγείρεμα ακολουθώντας τις ορθές πρακτικές για την υγιεινή τροφίμων ώστε να αποφύγουμε επιμολύνσεις μαγειρεμένου κρέατος με ωμά τρόφιμα.
Προμήθεια κρέατος βοοειδών, χοίρων, αιγοπροβάτων και πουλερικών
- Αυτά τα είδη κρέατος διατίθενται είτε νωπά, είτε κατεψυγμένα, αλλά δεν πρέπει να διατίθενται ποτέ εκτός ψύξης.
- Στα σημεία πώλησης του κρέατος πρέπει να υπάρχουν πινακίδες για την καταγωγή-προέλευση του κρέατος, πληροφορία που πρέπει να αναγράφεται και στην αυτοκόλλητη ετικέτα που εκδίδεται από την ταμειακή μηχανή.
- Οι συσκευασμένες νωπές ή κατεψυγμένες γαλοπούλες πρέπει να φέρουν τη σήμανση καταλληλότητας της χώρας προέλευσης και την ημερομηνία ανάλωσης (τοποθετημένη επάνω ή κάτω από τη συσκευασία ή το περιτύλιγμα, ώστε να είναι ευανάγνωστη).
- Τα σφάγια των ζώων πρέπει να έχουν σήμα καταλληλότητας (σφραγίδα) που τοποθετείται από τις αρμόδιες κτηνιατρικές υπηρεσίες.
- Οι νωπές εγχώριες μη συσκευασμένες γαλοπούλες πρέπει να είναι εκσπλαχνισμένες (απεντερωμένες) και αποπτιλωμένες (δίχως πούπουλα)
Προμήθεια κρέατος θηραμάτων
- Τα σφάγια άγριων ή εκτρεφόμενων θηραμάτων πρέπει να είναι εκσπλαχνισμένα.
- Τα θηράματα που διατίθενται ολόκληρα πρέπει να φέρουν σήμα καταλληλότητας (σφραγίδα), ενώ τα τυποποιημένα (εισαγόμενα ή εγχώρια) πρέπει να έχουν σήμα αναγνώρισης (οβάλ σφραγίδα με τα αρχικά της χώρας παραγωγής π.χ. για την Ελλάδα GR ή EL) και αναγραφή ημερομηνίας ανάλωσης.
Προμήθεια γαλακτοκομικών προϊόντων
- Τα τυριά πρέπει να συντηρούνται σε ψυγείο ή σε ψυχόμενη προθήκη.
- Τα συσκευασμένα τυριά πρέπει να φέρουν σήμανση αναγνώρισης (οβάλ σφραγίδα με τα αρχικά της χώρας παραγωγής, π.χ. GR ή EL για την Ελλάδα), καθώς και την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας πάνω στη συσκευασία.
- Τα προϊόντα που περιέχουν φυτικά λιπαρά (αντί ζωικού λίπους) είναι μη γαλακτοκομικά προϊόντα και πρέπει να διατίθενται προς πώληση σε διακριτούς χώρους από αυτούς των γαλακτοκομικών.
Προμήθεια και συντήρηση αυγών
- Όλα τα αυγά (συμπεριλαμβανομένων των χύμα αυγών που πωλούνται στις λαϊκές αγορές) πρέπει να έχουν στο κέλυφός τους ένδειξη με τον κωδικό παραγωγού με ευδιάκριτα γράμματα/αριθμούς (μέθοδος εκτροφής, χώρα προέλευσης, Περιφερειακή Ενότητα, ταυτοποίηση μονάδας).
- Επιπλέον, στις συσκευασίες των τυποποιημένων αυγών (εκτός από τις ενδείξεις που υπάρχουν στο κέλυφος), πρέπει να αναγράφεται ο κωδικός αριθμός του ωοσκοπικού κέντρου, η κατηγορία ποιότητας και βάρους καθώς και η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας.
- Για την καλύτερη συντήρηση των αυγών είναι αναγκαίο να διατηρούνται σε σκιερό και δροσερό χώρο ενώ σε περίπτωση που φυλάσσονται στο ψυγείο, η αλυσίδα ψύξης πρέπει να διατηρείται μέχρι την κατανάλωσή τους.
- Ακόμη, είναι καλό να θυμόμαστε πως:
- Δεν πλένουμε τα αυγά.
- Δεν επιλέγουμε αυγά με ακάθαρτο, ραγισμένο και γενικά μη φυσιολογικό κέλυφος.
- Δεν καταναλώνουμε αυγά με κηλίδες αίματος, ή με θολό ή χρωματισμένο ασπράδι, ή με ασπράδι ανακατεμένο με τον κρόκο ή αυγά με δυσάρεστη οσμή.
- Δεν καταναλώνουμε τα αυγά ωμά.
Αλλεργιογόνα – προφυλάξεις
- Αν κάποιος από εμάς ή κάποιος γνωστός μας υποφέρει από κάποια τροφική αλλεργία ή δυσανεξία, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τις απαραίτητες πληροφορίες για να κάνουμε ασφαλείς επιλογές τροφίμων.
- Σε παγκόσμια κλίμακα οι καταναλωτές αναφέρουν πιο συχνά αλλεργικές αντιδράσεις σε τρόφιμα όπως το γάλα, τα αυγά, τα ψάρια και οστρακοειδή, τα αράπικα φιστίκια ή άλλους ξηρούς καρπούς, τη σόγια, διάφορους σπόρους και το σιτάρι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε με κανονισμό τις 14 ουσίες ή προϊόντα που προκαλούν πιο συχνά τροφικές αλλεργίες. Έτσι, τα αλλεργιογόνα του παραρτήματος ΙΙ του Κανονισμού 1169/2011 πρέπει να αναγράφονται ευκρινώς στα προσυσκευασμένα τρόφιμα είτε χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη είτε μπορεί να περιέχονται ίχνη αυτών των 14 ουσιών στο τρόφιμο από διασταυρούμενη επιμόλυνση.
- Όταν τρώμε σε καταστήματα μαζικής εστίασης ή παραγγέλνουμε φαγητό για το σπίτι ή αγοράζουμε μη προσυσκευασμένα τρόφιμα από φούρνους, κρεοπωλεία, παντοπωλεία κ.α., οι πληροφορίες σχετικά με τις ουσίες/προϊόντα που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες πρέπει να είναι διαθέσιμες στον τελικό καταναλωτή.
- Αν κάποιος νιώσει αδιαθεσία ή παρουσιάσει αλλεργική αντίδραση μετά από κατανάλωση κάποιου τρόφιμου, θα πρέπει να αναζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια.
Δεν ξεχνάμε
- Η διατροφή μας κατά την εορταστική περίοδο πρέπει να διακρίνεται από ποικιλία και στο μέτρο.
- Η εορταστική περίοδος συνδέεται με μεγάλα ποσοστά σπατάλης κι απώλειας τροφίμων. Προγραμματίζοντας σωστά τις αγορές μας και αναλογιζόμενοι τις οδηγίες υγιεινής όταν μαγειρεύουμε, αποθηκεύουμε, καταψύχουμε ή ξαναζεσταίνουμε το φαγητό μας, απολαμβάνουμε τα γεύματά μας με ασφάλεια κι ελαχιστοποιούμε την απόρριψη τροφίμων.
- Μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε τα περισσεύματα των τροφίμων μας με διαφορετικούς τρόπους:
- Σκεπάζουμε τα περισσεύματα και τα βάζουμε στο ψυγείο ή στην κατάψυξη εντός δύο ωρών.
- Χωρίζουμε τα περισσεύματα σε μικρότερες μερίδες πριν τα καταψύξουμε, είναι πιο βολικό για να τα ξεπαγώσουμε αργότερα.
- Μπορούμε να καταψύξουμε μαγειρεμένη γαλοπούλα, μαγειρεμένα κρέατα και φαγητά από μαγειρεμένο και κατεψυγμένο κρέας. Θα είναι ασφαλές για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά μετά από 3-6 μήνες πιθανότατα θα υποβαθμισθούν ποιοτικά. Μόλις αποψυχθεί, το φαγητό πρέπει να καταναλωθεί εντός 24 ωρών.
- Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε το μαγειρεμένο κρέας που έχουμε καταψύξει για να φτιάξουμε ένα νέο γεύμα. Η ιστοσελίδα Love Food Hate Waste έχει διάφορες δημιουργικές συνταγές και ιδέες για το πώς να εκμεταλλευτούμε τα χριστουγεννιάτικα περισσεύματά μας και να μην πάει τίποτα χαμένο. Ακόμη, στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για την αποφυγή της σπατάλης τροφίμων.
Αναφορές – καταγγελίες
Οι καταναλωτές, εάν διαπιστώσουν κάποιο πρόβλημα, μπορούν να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία στον ΕΦΕΤ:
- μέσω της ιστοσελίδας του ΕΦΕΤ: https://www.efet.gr/index.php/el/consumers/ilektroniki-ypovoli
- τηλεφωνικά στη γραμμή εξυπηρέτησης πολιτών του ΕΦΕΤ 11717.
