Επιχειρείται η δημιουργία βάσης δεδομένων για την απάντηση σημαντικών ανοικτών ζητημάτων σχετικά με τα ενεργά ρήγματα του Ιονίου.
Τη μελέτη μιας από τις πιο σύνθετες και συγκριτικά ελάχιστα αξιολογημένες περιοχές με αποδεδειγμένα υψηλό σεισμικό κίνδυνο στη Μεσόγειο, τη Δυτική Πελοπόννησο και τα νησιά του Ιονίου (Κεφαλονιά, Λευκάδα, Ζάκυνθος και Ιθάκη), είχε ως αντικείμενο η ωκεανογραφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος POSEIDON.
Η ωκεανογραφική έρευνα ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία και περιλάμβανε τη συλλογή θαλάσσιων γεωφυσικών δεδομένων ως μια συνεργατική προσπάθεια Ισπανών (Instituto de Ciencias del Mar, CSIC), Ιταλών (ISMAR – CNR Bologna), και Ελλήνων (Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος-ΕΚΠΑ) επιστημόνων στα πλαίσια του προγράμματος Eurofleet+ με το Ιταλικό ερευνητικό σκάφος Laura Bassi του OGS.
Σε όλη αυτή την περιοχή αναπτύσσεται ένα πολύπλοκο σύστημα ρηγμάτων, καθώς βρίσκεται κοντά στο βόρειο άκρο της Ελληνικής ζώνης υποβύθισης.
Όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση, είναι η πρώτη φορά που ερευνητική αποστολή μελετά εντατικά το ενεργό ρήγμα της Κεφαλονιάς και συλλέγονται θαλάσσια γεωφυσικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης που θα βοηθήσουν στην κατανόηση της κινηματικής των ενεργών ρηγμάτων που έχουν δώσει καταστροφικά γεγονότα στο παρελθόν, όπως ο μεγάλος σεισμός στην Κεφαλονιά το 1953.
Ο πιο καταστροφικός σεισμός στην πρόσφατη ελληνική ιστορία
Η περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα ενεργή σεισμικά, με πολυάριθμους ισχυρούς σεισμούς, κυρίως υποθαλάσσιους, που έχουν καταγραφεί από το χερσαίο Ελληνικό σεισμολογικό δίκτυο κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, ορισμένα καταστροφικά γεγονότα είναι ελάχιστα γνωστά, όπως ο σεισμός της Κεφαλονιάς το 1953 Mw~6,8, πιθανώς ο πιο καταστροφικός σεισμός στην πρόσφατη Ελληνική ιστορία.
Το γεγονός του 1953 προκάλεσε την κατάρρευση του 85% όλων των κτιρίων στο νησί της Κεφαλονιάς, ~1000 νεκρούς και ~145 χιλιάδες άστεγους, και αποτέλεσε την αφορμή της μακροχρόνιας μετανάστευσης του πληθυσμού, επηρεάζοντας την τοπική οικονομία, η οποία μόλις πρόσφατα άρχισε να επουλώνεται.
Ο σεισμός του 1953 καταγράφηκε σε λίγους σεισμολογικούς σταθμούς που ήταν διαθέσιμοι εκείνη την εποχή, με αποτέλεσμα ακόμα κα σήμερα η θέση του επικέντρου να είναι ασαφής. Ως αποτέλεσμα, το ρήγμα που προκάλεσε το σεισμό του 1953 είναι υπο συζήτηση, καθώς δεν υπάρχει επαρκής τεκτονικός χάρτης ενεργών ρηγμάτων από δεδομένα θαλάσσιας γεωφυσικής έρευνας. Για το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής μελέτης, η θέση, η διάσταση και η κινηματική των κύριων ενεργών ρηγμάτων είναι ελάχιστα γνωστή, πόσο μάλλον η βαθιά δομή τους, η οποία αποτελεί κρίσιμη πληροφορία που απαιτείται για την αξιολόγηση των γεωκινδύνων που συνδέονται με αυτά.
Αναζήτηση δεδομένων για τα ενεργά ρήγματα του Ιονίου
Μια κρίσιμη πτυχή είναι ότι τα μεγαλύτερα ρήγματα εμφανίζονται ως υποθαλάσσιες δομές και, ως εκ τούτου, αποτελούν πρόκληση για τη μελέτη τους. Η περιορισμένη βαθυμετρία υψηλής ανάλυσης που είναι διαθέσιμη μέχρι σήμερα σε μεγάλο μέρος της περιοχής υποδεικνύει μια πολύπλοκη δομή και κινηματική των ρηγμάτων. Η περιοχή μπορεί να αποτελεί μέρος του συστήματος της Ελληνικής ζώνης υποβύθισης, του οποίου το όριο ενδεχομένως να εμφανίζεται σε βάθος ~25-40 km κάτω από τα νησιά.
Παρ’ όλα αυτά, το όριο των πλακών δεν έχει απεικονιστεί ή χαρτογραφηθεί με σαφήνεια και η γεωμετρία του, η σχέση του με το σύστημα ρηγμάτων που παραμορφώνει την περιοχή του Ιονίου και η σχέση του με τη σεισμικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό εικασίες.
Τον Ιούνιο του 2023, με το σκάφος R/V Laura Bassi, αποκτήσαμε περίπου 1000 km πολυκαναλικών σεισμικών προφίλ υψηλής διείσδυσης και περισσότερα από 1700 km εικόνων υψηλής ανάλυσης Topas των ανώτερων δεκάδων μέτρων του υπεδάφους μαζί με βαθυμετρικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης. Επιπλέον, λάβαμε 2 πυρήνες ιζημάτων βαρύτητας στα βαθύτερα σημεία της περιοχής για τη δειγματοληψία πιθανών τουρβιδιτικών αποθέσεων που σχετίζονται με το σεισμό.
Τα δεδομένα του ερευνητικού προγράμματος POSEIDON, τα οποία βρίσκονται επί του παρόντος στην πρώτη φάση της ανάλυσης, θα παράσχουν μια μοναδική νέα βάση δεδομένων για την απάντηση σημαντικών ανοικτών ζητημάτων σχετικά με τα ενεργά ρήγματα του Ιονίου και, ως εκ τούτου, θα προωθήσουν την αξιολόγηση των θαλάσσιων γεωκινδύνων στην περιοχή.
Το ερευνητικό πρόγραμμα POSEIDON
Το ερευνητικό πρόγραμμα POSEIDON: Seismic Hazard in the west Peloponnese – Ionian Islands Domain στοχεύει στη κατανόηση της τεκτονικής δομής στην περιοχή του Ιονίου Πελάγους συμβάλλοντας στην ποσοτική αξιολόγηση των θαλάσσιων γεωκινδύνων (σεισμοί, τσουνάμι, κατολισθήσεις).
Οι Επιστημονικά Υπεύθυνοι της ωκεανογραφικής αποστολής ήταν ο Dr. César R. Ranero (CSIC), η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παρασκευή Νομικού (ΕΚΠΑ) και η Dr. Maria Filomena Loreto (ISMAR-CNR). Στο Επιστημονικό προσωπικό της αποστολής, από το Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας του ΕΚΠΑ, συμμετείχαν και ο Καθηγητής Σεραφείμ Πούλος (Διευθυντής Εργαστηρίου), η Υποψ. Διδάκτωρ Λαμπρίδου Δανάη και η Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Ελισάβετ Νικολή.
