Ανάληψη του Χριστού ++++++ Άγιο Πνεύμα Κυβερνήτης
Πρόσβαση. Η θεία Λειτουργία, ως μέγιστο λατρευτικό γεγονός, παρουσιάζει με τη σωστή τους διάσταση πλήθος γεγονότων που ανακαλούν στη μνήμη μας ολόκληρο το σωτηριολογικό έργο του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Η σύγχρονη, μάλιστα, λατρευτική διαδικασία στην Ορθοδοξία, ως την Μία, Αγία και Καθολική Εκκλησία μας, είναι πράξη με αδιατάρακτη συνέχεια. Έρχεται από την Αρχέγονη εποχή της πίστεως και αναφέρεται στη θρησκευτική Λατρεία, που εκφράζεται ως μεγάλη αγάπη και αφοσίωση προς το Θεό. Πάντοτε όμως, με τη μορφή προσφοράς των υπηρεσιών μας. Πλέον τούτου, εκδηλώνεται και ως τυπική έκφραση του συναισθήματος της ευσέβειας προς το Θείον. Αποδίδεται δε η Λατρεία μας, με λόγους, προσευχές και πράξεις, που αποσκοπούν στην ερμηνεία και κατανόηση γεγονότων ή και στην έκφραση ιδεών. Αυτών των γεγονότων βεβαίως, που καθόρισαν την όλη Εκκλησιολογική και πνευματική διαδρομή μας. Όρισαν ακόμα και τα ακλόνητα στηρίγματα που χρειαζόμαστε για την πνευματική ολοκλήρωσή μας.
Τα γεγονότα. Με δεδομένα τα ανωτέρω, δεν θα παρουσιάσουμε το πλήθος των γεγονότων που μας υπενθυμίζονται στη θεία Λειτουργία. Είναι πολλά και ενδιαφέροντα. Ξεχωρίσαμε όμως, τα δύο από τα βασικότερα από αυτά, όπως τιτλοφορούνται στη παρούσα εργασία μας και για τα οποία διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις, ως προς το σκοπό της εμφάνισής τους στη θεία Λειτουργία. Παρά ταύτα όμως, δεν χάνουν τον συγκεκριμένο τους χαρακτήρα, ως γεγονότα προσδιοριστικά ως παρατεινόμενης στο διηνεκές της σωτηριολογικής πορείας του ανθρωπίνου γένους. Πρόκειται για τα δύο γεγονότα που κλείνουν την όλη Λειτουργική διαδικασία και ολοκληρώνουν τη λατρευτική διαδρομή. Ορίστηκαν τούτα, για να κλείσουμε το όλο έργο της σωτηρίας μας, που δόθηκε από τον Κύριο Ιησού Χριστό.
Επομένως, θα μιλήσουμε:
α. Για την Ανάληψη του Κυρίου στους ουρανούς και την έξοδό Του από τον κόσμο μας αρχικά, σύμφωνα με την συμφέρουσα σε εμάς υπόσχεση του Κυρίου, ότι: «συμφέρει υμίν ίνα εγώ απέλθω. Εάν μη απέλθω, ο παράκλητος ούκ ελεύσεται προς υμάς», (Ιω. ιστ΄7).
β. Ομοίως και για την εγκατάσταση του Αγίου Πνεύματος, ως Κυβερνήτης της Εκκλησίας μας. Ύστερα μάλιστα και με την βεβαιωτική υπόσχεση του Κυρίου, ότι μετά την Ανάληψη στους ουρανούς: «ερωτήσω τον Πατέρα και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μείνη μεθ’ υμών εις τον αιώνα», (Ιω. ιδ΄16).
Εμφανίζονται και τα δύο αυτά γεγονότα, αμέσως μετά το κάλεσμα δια του «Μετά φόβου…», αλλά και με την ολοκλήρωση της θείας Κοινωνίας των πιστών. Είναι το σημείο, όπου ολοκληρώνεται και το έργο του Χριστού επί της γης.
Επισημαίνουμε, επομένως, τα γινόμενα και όλα όσα δια προσφωνήσεων, ύμνων και ευχών απαγγέλλονται για να προσδιορισθεί το κάθε γεγονός.
Αναλυτικά, ορίζουμε το κάθε προσδιοριστικό σημείο.
Η διαδικασία της Αναλήψεως
Το γεγονός της Αναλήψεως του Κυρίου κατά τη Λειτουργική διαδικασία, προσδιορίζεται με σειρά ενεργειών, ύμνων και ευχών. Έχουν ενδιαφέρον και παρουσιάζονται κατά στάδια αναλυτικά. Ανάμεσα σ’ αυτά όμως, είναι τα εμπλεκόμενα και με την εγκατάσταση του Αγίου Πνεύματος, ως Κυβερνήτη της Εκκλησίας.
Παρουσιάζουμε τα σχετικά.
- Η προσφώνηση, «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε», έρχεται ως κάλεσμα προς ένωση των πιστών μετά του Σωτήρος Χριστού. Η προσέλευσή μας στη θεία Κοινωνία, όμως, προϋποθέτει τρία απαραίτητα προαπαιτούμενα: Φόβον Θεού, ως υπερβάλλοντα σεβασμό προς τον Τριαδικό Θεό. Πίστη ακλόνητη, ότι αυτό που μεταλαμβάνουμε είναι αυτό τούτο το Σώμα και Αίμα Χριστού. Αγάπη, ως κυρίαρχη των αρετών, συνώνυμη της θείας Ουσίας, και ως απόλυτη ιδιαιτέρας εκδήλωσης προς τον πλησίον. Επισημαίνει ταυτόχρονα ο Λειτουργός μια καθαρή προσωπική υπενθύμιση στον κάθε πιστό, ότι του δίνει: «Σώμα και Αίμα Χριστού εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον».
- Μετά τη θεία Κοινωνία, υψώνει ο Λειτουργός το άγιο Ποτήριο προς ευλογία του λαού και προαναγγέλλει την Ανάληψη του Χριστού. Η προαναγγελία είναι ταυτισμένη με την σωτηριολογική προσδοκία των πιστών, ως κληρονόμων Χριστού. Εκφωνεί το: «Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου», όπως έγινε κατά την Ανάληψη. Γράφεται ότι ο Χριστός κατά την Ανάληψή Του, «εγένετο εν τω ευλογείν αυτον αυτούς διέστη απ’ αυτών και ανεφέρετο εις τον ουρανόν», (Λου. κδ΄51). Έφυγε με ευλογία στους ανθρώπους.
- Στη συνέχεια το Άγιο Ποτήριο με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού πρέπει να μεταφερθεί στην Πρόθεση, εφόσον γίνεται η Ανάληψη. Δεν πρέπει να τοποθετείται ξανά επομένως, επί της αγίας Τραπέζης της θυσίας και του καθαγιασμού. Άλλωστε, ο Λειτουργός κατά την μεταφορά του αγίου Ποτηρίου, επιβεβαιώνει την Ανάληψη και την έξοδο του Χριστού εκ του κόσμου. Το συνοδεύει θυμιατίζοντας αυτό, ως της μετά δόξης μεταφοράς τούτου, και προσφωνεί επιβεβαιωτικά την Ανάληψη. Αναφωνεί τρεις φορές: «Υψώθητι επί τους ουρανούς, ο Θεός, και επί πάσαν την γην η δόξα σου». Νομίζω ότι σαφέστατα ορίζεται η Ανάληψη.
- Παραμένει για λίγο επί της αγίας Τραπέζης, μόνο το άγιο Δισκάριο, ως το αποτύπωμα της επίγειας ζωής του Χριστού στον κόσμο. Ο Λειτουργός, παραλαμβάνει και τούτο μαζί με τα ιερά καλύμματα. Αφού ευλογήσει ευχαριστιακά το Θεό, λέγοντας κατ’ ιδίαν «Ευλογητός ο Θεός ημών», στρέφεται προς τους πιστούς και τους ευλογεί με τούτο και αναφωνεί, «πάντοτε νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων». Επισημαίνοντας με αυτόν τον τρόπο, ότι ο Χριστός είναι «Ο μένων και παρατεινόμενος εις τους αιώνας», κατά τη υπόσχεσή Του: «ουκ αφήσω υμάς ορφανούς» (Ιω. ιδ΄18). Και πάλι υπενθυμίζοντας, ότι: «ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος», (Ιω. κη΄20).
Με τούτα τα λόγια και τις ανάλογες προσφωνήσεις, συμβολίζεται το γεγονός της Αναλήψεως, ως Λειτουργικό τοιούτο.
Η εγκατάσταση του Αγίου Πνεύματος
Κατά τη διάρκεια του Λειτουργικού γεγονότος της Αναλήψεως του Χριστού, εμφανίζεται και το Λειτουργικό τοιούτο της εγκαθίδρυσης του Αγίου Πνεύματος, ως Κυβερνήτη της Εκκλησίας. Προσδιορίζεται τούτο το γεγονός, ανάμεσα σε πλειάδα μεγάλων αποκαλυπτικών διδασκαλιών. Με το τελείωμα της θείας Κοινωνίας των πιστών και στην προσφώνηση, ως ευλογία, του Λειτουργού, «Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου», παίρνει το λόγο ο πιστός λαός, δια των Ιεροψαλτών. Απαντά με βεβαιωτικό και λατρευτικό λόγο που περιλαμβάνει μεγάλες και σπουδαίες Λειτουργικές αλήθειες και διδασκαλίες. Υμνολογικά και αποκαλυπτικά αποδέχεται και βεβαιώνει ο πιστός λαός: «Είδομεν το Φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή, αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες, αύτη γάρ ημάς έσωσεν».
Η βεβαιωτική απάντηση τούτη, διακρίνεται και περιλαμβάνει τις πλέον σημαντικότερες αποκαλυπτικές ομολογίες, ως ομολογίες.
Παρουσιάζουμε αυτές, αναλυτικά.
- Ομολογία: Δια του Αγίου Πνεύματος, «Είδομεν το Φως το αληθινόν». Με αυτήν ομολογούν όσοι Κοινώνησαν Σώμα και Αίμα Χριστού, αλλά και όλοι οι πιστοί, ότι είδαν δια της πίστεως τον Ίδιο το Χριστό δια της θείας Κοινωνίας, που είναι το Φως το αληθινό. Τούτο, στηρίζεται στη διακήρυξη του Ιδίου του Χριστού, που αποκάλυπτε πανανθρώπινα: «Εγώ ειμί το φως του κόσμου», (Ιω. η΄12).
- Ομολογία: Δια του Αγίου Πνεύματος, «ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον». Με τούτη την ομολογία, αναγνωρίζουμε ότι δια της θείας Κοινωνίας δεχθήκαμε και την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, ως αναγκαία για την πνευματική πορεία μας. Αυτό το πρόσωπο της Αγίας Τριάδος έρχεται και εγκαθίσταται στην Εκκλησία μετά την Ανάληψη, ως Κυβερνήτης αυτής και των πιστών. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η υμνολογική προσφώνηση δεν απαγγέλλεται κατά τις Δεσποτικές εορτές και καθ’ όλη την Πασχάλιο περίοδο. Τούτο δε, καθόσον δεσπόζει τότε η παρουσία του Χριστού και για την οποία βεβαίωσε ο Χριστός: «Ούπω ην Πνεύμα άγιον, ότι Ιησούς ουδέπω εδοξάσθη», (Ιω. ζ΄39). Με το «Ιησούς ουδέπω εδοξάσθη», αναφέρεται η δοξολογία δια της Αναλήψεως. Άρα, Άγιο Πνεύμα μετά την Ανάληψη.
- Ομολογία: Δια του Αγίου Πνεύματος, «εύρομεν πίστιν αληθή». Είναι ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος αυτή η ομολογία περί ανεύρεσης της αληθινής πίστεως. Τούτο δε, διότι εφ’ όσον η πίστη θεωρείται αφηρημένη έννοια κατά τη γραμματολογία, αναδεικνύεται εδώ, ως συνειδητή βεβαιότητα για την ύπαρξη πραγμάτων που δεν εμπίπτουν στην αποδεικτική διαδικασία των νοητών ή αισθητικών ανθρώπινων ικανοτήτων. Σχετικός είναι ο αποκαλυπτικός λόγος του Θεού: «Έστι δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων», (Εβρ. ια΄1). Άλλωστε, χωρίς πίστη στη ζωή μας, δεν κυκλοφορούμε σωστά.
- Ομολογία: Δια του Αγίου Πνεύματος, «αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες». Ιδιαιτέρως σημαντική είναι και τούτη η ομολογία. Αναφέρεται στην υποχρέωσή μας να προσκυνούμε και να ομολογούμε το ενιαίο και αδιαίρετο των τριών προσώπων του Τριαδικού Θεού. Ως γνωστό, η προσκύνησή μας πρέπει να αποδίδεται μόνο στον Τριαδικό Θεό. Ο Κύριος, με απόλυτο τρόπο, μας υποχρέωσε: «Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και αυτώ μόνω λατρεύσεις», (Ματ. δ΄10). Προς όλα τα εκτεθέντα, η Εκκλησία μας, επιπλέον, μας διδάσκει υμνολογικά, μιλώντας δοξολογικά για να μη λαθέψουμε: «Δεύτε λαοί την τρισυπόστατον Θεότητα προσκυνήσομεν, Υιόν εν τω Πατρί, συν αγίω Πνεύματι», (Δόξ. Πεντ.)
- Ομολογία: Δια του Αγίου Πνεύματος, «αύτη γάρ ημάς έσωσεν». Με τούτη την έκφραση προσδιορίζουμε και δια της Λατρείας, τον τελικό σκοπό της ζωής μας. Δεν είναι άλλος από τη σωτήρια κατάληξή μας, χαρισμένη δια της αδιαιρέτου αγίας Τριάδος, με την επίνευση του Κυβερνήτη.
Με όλα τα εκτεθέντα ετοιμαζόμαστε και αναζητούμε μια χαρμόσυνη τελική υμνολογική και Λειτουργική διαδικασία. Αυτή η χαρά των πιστών δια της Αναλήψεως του Χριστού και της εγκατάστασης του Αγίου Πνεύματος, ως Κυβερνήτη της Εκκλησίας, μας δίδει αφορμή να διακηρύξουμε και τον θρίαμβο αυτής.
Ψάλλει θριαμβευτικά σύμπασα η λατρευτική ολότητα, με τον Ιώβ: «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον από του νυν και έως του αιώνος», (Ιώβ α΄21).
Ιερά Πόλις Μεσολογγίου Οκτώβριος 2019
Νικόλαος Σπ. Βούλγαρης
Καθηγητής Θεολογίας
