Θα ήθελα να τοποθετηθώ με αφορμή τις δύο τελευταίες ηλεκτρονικές ψηφοφορίες που είδαμε, από το “Messolonghi Voice” και την “Ελέυθερη φωνή” σχετικά με τις επερχόμενες Δημοτικές Εκλογές του Οκτωβρίου. Αυτό που θα ακολουθήσει είναι μια
μικρή ανάλυση στο γιατί τέτοιου είδους ψηφοφορίες δεν μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να βγάλουμε αξιόπιστα συμπεράσματα και γιατί χρειαζόμαστε καλύτερα δημοσκοπικά εργαλεία από αυτά.
Εισαγωγή
Αρχικά να πω για να είμαι σαφής, ότι τοποθετούμαι έχοντας δύο ιδιότητες: Η μια είναι του ειδικού σε θέμα ιστοσελίδων και ηλεκτρονικών εργαλείων, είναι το επάγγελμά μου εδώ και δέκα χρόνια. Η δεύτερη είναι η ιδιότητα του υποψήφιου δημοτικού συμβούλου με τον συνδυασμό “Ισχυρός Δήμος, Δυνατές Κοινότητες, Ευημερία Πολιτών” με επικεφαλής την κα. Όλγα Δασκαλή. Όπως καταλαβαίνετε με ενδιαφέρει αρκετά το Μεσολόγγι και η πολιτική / εκλογική διαδικασία γενικότερα.
Για τα ίδια τα site δεν έχω κάτι να πω. Δεν με πειράζει πολύ που δεν βρίσκω πουθενά κάποια υπογραφή. Προσωπικά κατανοώ την ανωνυμία και την ψευδωνυμία, παρότι δεν τις υιοθετώ ως πρακτικές.
Βέβαια, με βάση την ελληνική νομοθεσία για να δημοσιεύσεις στον ηλεκτρονικό ή έντυπο τύπο μια δημοσκόπηση, θα πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένα στοιχεία. Δώδεκα τον αριθμό, αλλιώς παρανομείς. Χρειάζεται δημοσιοποίηση της μεθόδου
δειγματοληψίας μέχρι και ελάχιστες βάσεις του δείγματος σε σχέση με τον αριθμό των ερωτώμενων.
Πάμε όμως στην ψηφοφορία του “Messolonghi Voice”. Απλή ψηφοφορία μερικών συγκεκριμένων ερωτήσεων: αν είστε ευχαριστημένοι/δυσαρεστημένοι με τη Δημοτική Αρχή και μετά επιλογή Δημάρχου. Τίποτα ιδιαίτερο, καμία περίεργη ερώτηση.
Οι προβληματισμοί μου ξεκινούν από το σημείο που γίνεται καταχώρηση της ψήφου. Η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί το εργαλείο YOP Poll το οποίο μπλοκάρει την καταχώρηση πολλαπλών ψηφοφοριών από το ίδιο άτομο ελέγχοντας τα cookies, την IP, κλπ.
Ωστόσο και το IP Blocking παρακάμπτεται.
Αρχικά, η πρώτη γραμμή άμυνας της εφαρμογής (cookies) μπορεί να παρακαμφθεί πολύ εύκολα ανοίγοντας κάθε φορά ένα καινούργιο παράθυρο Ανώνυμης Περιήγησης, επομένως δεν τη λαμβάνουμε υπόψη.
Για τη δεύτερη γραμμή άμυνας (IP) με λίγη πρότερη δική μου εμπειρία μπόρεσα και ψήφισα 1η φορά όσο ήμουν συνδεδεμένος στο Wi-Fi στου σπιτιού που μένω τώρα. Ψήφισα 2η φορά αφότου συνδέθηκα από το κινητό μου μέσω hotspot. Ψήφισα 3η και 4η φορά μέσω του Proton VPN (αλλάζοντας χώρα) και μια 5η μέσα από την εφαρμογή Cloudflare Warp. Το αστείο είναι ότι κάθε φορά επέλεγα και διαφορετικές απαντήσεις, ακόμη και για υποψήφιο Δήμαρχο.
Φαντάζομαι, δεν είμαι ο μόνος που ψήφισα πολλές φορές και για αυτό τα αποτελέσματα δεν μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα, ακόμη κι αν έβγαζαν 99% τον δικό μας συνδυασμό 
.
Τα δεδομένα δεν είναι δεδομένα
Κάθε τέτοια ψηφοφορία στο διαδίκτυο δουλεύει με έναν παρόμοιο τρόπο: Όταν σας βγει αυτό το παράθυρο και πατήσετε να γίνει καταχώρηση, αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι απαντήσεις σας μπαίνουν σε μια βάση δεδομένων σε έναν μεγάλο πίνακα, γραμμή-
γραμμή, σαν ένα μεγάλο αρχείο Excel. Μαζί με τις απαντήσεις είναι πολύ πιθανό να διατηρούνται και κάποια τεχνικά στοιχεία χρήστη π.χ. πότε έγινε η καταχώρηση, από τι browser ψηφίσατε, την IP σας, κλπ. Αυτά τα στοιχεία μετά αθροίζονται και προκύπτουν τα σύνολα, οι μέσοι όροι, κλπ.
Το πρόβλημα εδώ είναι ότι υπάρχει τεχνικά η δυνατότητα να πάει κάποιος από τους
διαχειριστές και να προσθέσει δικές του γραμμές σε αυτόν τον πίνακα. Είναι μια λίγο βαρετή διαδικασία αλλά δεν είναι δύσκολη και το κυριότερο, τίποτα δεν τον ή την εμποδίζει να το κάνει.
Επομένως ακόμη κι αν οι διαχειριστές ήταν πρόθυμοι να δημοσιοποιήσουν την πλήρη λίστα απαντήσεων και τεχνικών στοιχείων (παρακαλώ μην το κάνετε γιατί φλερτάρει με το παράνομο), μπορούμε να ισχυριστούμε 100% ότι αυτός ο πίνακας περιέχει μη έγκυρα δεδομένα. Άρα πρόβλημα κι εδώ.
Στατιστική σημαντικότητα και αντιπροσωπευτικό δείγμα
Δημογραφικά
Τρίτο θέμα είναι το ζήτημα της συμμετοχής. Ο Δήμος Μεσολογγίου δεν είναι ένας τεράστιος Δήμος αλλά έχει μερικές δεκάδες χιλιάδες κατοίκους. Από την επιστήμη των δημοσκοπήσεων ξέρουμε ότι δεν τους χρειάζεσαι όλους αυτούς για να κάνεις μια δημοσκόπηση, ωστόσο χρειάζεσαι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα. Σε μια τέτοια απλή ψηφοφορία όπως αυτή εδώ (ή στην αντίστοιχη τηλεφωνική δημοσκόπηση της Ελεύθερης Φωνής) δεν έχουμε καμία ερώτηση για δημογραφικά στοιχεία και κανέναν τρόπο επαλήθευσης των απαντήσεων, άρα καμία δυνατότητα πραγματικής αντιπροσώπευσης.
Πλήθος απαντήσεων
Επαρκούν αυτοί που ψηφίζουν τελικά; Ας σκεφτούμε ότι κάθε δημοτικός συνδυασμός περιλαμβάνει πάνω από 90 έως 250 άτομα. Στη δημοσκόπηση αναφέρονται 10 υποψήφιοι δήμαρχοι άρα αμέσως-αμέσως έχουμε τουλάχιστον 1.000 άτομα που έχουν
όφελος αν η δημοσκόπηση δείξει αυτό που θέλουν να δείξει. Άρα χρειαζόμαστε πάνω από π.χ. 3.000 ψήφους για να μπορούμε να πούμε ότι η δική τους σκόπιμη επιρροή χάθηκε μέσα σε όλους.
Αντίστοιχα στις τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις (Ελεύθερη Φωνή) παίζει μεγάλο ρόλο το ποιους παίρνεις τηλέφωνο, τι επιπλέον ερωτήσεις γίνονται για την αποτύπωση των δημογραφικών τους χαρακτηριστικών, αν η κλήση καταγράφεται ή όχι για λόγους επιβεβαίωσης, κλπ.
Επίλογος
Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Όχι γιατί θέλω να ανοίξω καλοκαιριάτικα κόντρα με το “Messolonghi Voice” ή την “Ελεύθερη Φωνή” – αλλά για να αντιληφθούμε ότι:
όταν βλέπουμε ένα τέτοιο poll από κατασκευής του:
- είναι προβληματικό
- μπορεί να γίνει ύποπτο,
- δεν είναι τόσο χρήσιμο όσο φαίνεται.
Εάν θέλαμε να γίνει μια σοβαρή δημοσκόπηση, θα μπορούσε να γίνει μια επιτροπή από όλα τα τοπικά μέσα της περιοχής, να δημιουργηθεί μια μεγάλη δεξαμενή κατοίκων από τον Δήμο Μεσολογγίου με τυχαία δειγματοληψία και στάθμιση προς τον γενικό πληθυσμό.
Η δε ψηφοφορία μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από κάποιο ηλεκτρονικό εργαλείο το οποίο διασφαλίζει την εγκυρότητα της συμμετοχής όπως το Election Runner, μέσω του οποίου ανωνυμοποιούνται οι ατομικές συμμετοχές και παρουσιάζονται μόνο τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα και η επιβεβαίωση της συμμετοχής στην ψηφοφορία, χωρίς καμία δυνατότητα παρέμβασης από τους διαχειριστές – όπως ακριβώς συμβαίνει και στις κανονικές εκλογές.
Αποτέλεσμα;
Πλήρης προστασία των αποτελεσμάτων, τηρώντας όλα τα κριτήρια που θέτει η νομοθεσία. Λύσεις υπάρχουν αρκεί να μας ενδιαφέρει η ποιότητα της πολιτικής διαδικασίας!
Σπύρος Τζώρτζης
Ελεύθερος Επαγγελματίας, ειδικός σε θέματα διαδικτύου και ψηφιακής επικοινωνίας
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος με τον συνδυασμό “Ισχυρός Δήμος, Δυνατές Κοινότητες, Ευημερία Πολιτών” επικεφαλής συνδυασμού Όλγα Δασκαλή
