Το παράρτημα Μεσολογγίου – Αιτωλικού της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ με αφορμή της συμπλήρωσης 79 χρόνων από την ανατίναξη του τρένου στο Σ.Σ. Αιτωλικού και της μάχης των δυνάμεων του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς καλεί σε εκδήλωση μνήμης και τιμής την Κυριακή 2/6/2023 και ώρα 11:00 π.μ. στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στο Σ.Σ. Αιτωλικού.
Στις 22 Ιούνη 1944 με το σούρουπο η 4η διμοιρία του 2/36 εφεδρικού τάγματος του ΕΛΑΣ κατηφόρισε από τη Σιβίστα προς το Κεφαλόβρυσο του Αιτωλικού με διμοιρίτη τον αείμνηστο αγωνιστή Ζαφείρη Τρικαλινό από το Αιτωλικό, ενώ μια ομάδα ανταρτών ναρκοθέτησε την νύχτα το δρόμο προς Σταμνά.
Η 2η διμοιρία με τους Μανώλη Λεμονή και Μιχάλη Γιαννάτο κύκλωσαν το σταθμό του Αιτωλικού σε ακτίνα 500 μέτρα περίπου .
Ο επικεφαλής της επιχείρησης Κούστας Νίκος με τους Άγγλους αξιωματικούς, τον Καπετάν Λευτέρη, τον σταθμάρχη Μανώλη Σαββόπουλο και τον Κλειδούχο Βασίλη Αρτίκο ελέγξανε τη γραμμή του τραίνου μέχρι το νεκροταφείο του Αιτωλικού και τις τραβέρσες σε όλη την διαδρομή.
Έτσι μια ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Ζώη Καραμανόπουλο και ειδικό στα εκρηκτικά μόνιμο αντάρτη, υπονόμευσε το δυτικό βάθρο της σιδηροδρομικής γραμμής στην γέφυρα Φοινικιάς, καθώς και την οδική γέφυρα προς Αιτωλικό, ταυτόχρονα τοποθετήθηκαν τα εκρηκτικά και στη γραμμή στο σταθμό.
Παράλληλα έγινε τοποθέτηση των τμημάτων του ΕΛΑΣ με βάση το σχέδιο μάχης.
Ο αντάρτης λοχίας του ΕΛΑΣ, Μάρκος Μάρκου, επικεφαλής της 1ης διμοιρίας με οπλοπολυβολητή τον Ιταλό καθηγητή αντιφασίστα Βιτόριο, ταμπουρώνεται στην μάνδρα του νεκροταφείου με εντολή να εξοντώσουν τον Γερμανό πολυβολητή του μυδράλιου που ήταν πάνω στο βαγόνι, και επίσης να καλύψει το χώρο μεταξύ της σιδηροδρομικής γραμμής και δημόσιου δρόμου για να μην διαφύγουν οι Γερμανοί προς Μεσολόγγι.
Οι Μανώλης Λεμονής και Γιαννάτος τοποθετούνται στο Καφενείο του ΄΄Σίμου΄΄ στην γωνία του δρόμου Αιτωλικού-Αγρινίου με την ομάδα τους. Ο αντάρτης Σπύρος Κλαμπανιστής δεκανέας μαχητής του Αλβανικού μετώπου τοποθετήθηκε με την ομάδα του σε ένα μισοχτισμένο σπίτι νότια του σταθμού, με την εντολή να ελέγξουν πιθανή διαφυγή Γερμανών προς Αιτωλικό. Ο αντάρτης Σπύρος Καρκαλής με την ομάδα του κάλυψαν την πλαγιοκόπηση της ομάδας του Κλαμπανιστή και της ομάδας του Μάρκου που βρίσκονταν εντός του νεκροταφείου.
Ο Γιάννης Σιμήρης και η ομάδα του με τανάλιες και τσεκούρια ανέλαβαν την απελευθέρωση των πατριωτών της κλούβας. Η υπόλοιπη δύναμη τοποθετήθηκε μαζί με τον επικεφαλή της επιχείρησης στην γραμμή εφόδου βόρεια της σιδηροδρομικής γραμμής και σε απόσταση 35 περίπου μέτρων από αυτή.
Η ώρα είναι 7.50 το πρωΐ, το τραίνο σφυρίζει και πλησιάζει, κόβει ταχύτητα και μπαίνει στο σταθμό, δεν υπάρχει ψυχή, βασιλεύει ασυνήθιστη ησυχία. Οι Γερμανοί δείχνουν ανήσυχοι εξαιτίας της απουσίας επιβατών.
Ο σταθμάρχης Μανώλης Σαββόπουλος ειδοποιεί το Μεσολόγγι άφιξη της αμαξοστοιχίας και σχεδόν ταυτόχρονα στην Σταμνά αναχώρηση και φεύγει για τη Σιβίστα. Για τη Σιβίστα φεύγει και ο κλειδούχος Βασίλης Αρτίκος αφού πρώτα κρατήσει ψηλά την πράσινη σημαία, που σημαίνει ότι όλα είναι καλά. Το τραίνο προχωρεί με χαμηλή ταχύτητα και μόλις η κλούβα με τους πατριώτες περνάει την τελευταία δέσμη δυναμίτιδας ο καπετάν Λευτέρης πυροδοτεί τα εκρηκτικά. Ακολουθεί τρομερή έκρηξη και ο ουρανός γεμίζει με σκόνη και καπνό. Το τραίνο όμως αντί να εκτροχιαστεί προς τα πάνω, ‘όπως είχε συμφωνηθεί, εκτροχιάζεται προς τα κάτω. Οι Γερμανοί μπορούσαν να καλυφθούν καλύτερα. Οι ριπές του Βιτόριο με το οπλοπολυβόλο σκοτώνουν το Γερμανό του μυδράλιου της οροφής αλλά τον αντικαθιστά ο λαβωμένος ταγματασφαλίτης Απ. Αποστολόπουλος από τη Στίλια Ναυπακτίας ο οποίος κι αυτός σκοτώνεται. Έτσι όλο το βάρος της επιχείρησης πέφτει πάνω στις ομάδες των ανταρτών Κλαμπανιστή και Λεμονή που με βάση το σχέδιο θα έπαιζαν δευτερεύοντα ρόλο. Τα πυρομαχικά τελειώνουν και ο Μανώλης Λεμονής βγαίνει αρπάζει ένα γερμανικό αυτόματο αλλά λίγο πριν μπει πάλι στο καφενείο του Σίμου δέχεται μια ριπή και πέφτει. Με τη ρίψη μιας χειροβομβίδας σκοτώνονται 4 Γερμανοί με πολυβόλα που ήταν σε μια ασβεστόγουρνα. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση και προκειμένου να διατηρηθεί το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού ο επικεφαλής της επιχείρησης Νίκος Κούστας διέταξε έφοδο. Οι έμπειροι μαχητές του 2/36 τάγματος του ΕΛΑΣ μέσα σε λίγο χρόνο με τα όπλα, με επιθετικές χειροβομβίδες και μαχαίρια πέτυχαν τον πλήρη αιφνιδιασμό των Γερμανών. Ήταν η μοναδική μάχη που εξοντώθηκαν όλοι οι Γερμανοί. Οι απώλειες των Γερμανών ήταν 30 νεκροί. Απ’ την μεριά των ανταρτών 8 νεκροί, καθώς και 5 επιβάτες της αμαξοστοιχίας ήταν το βαρύ τίμημα.
Σκοτώθηκαν οι αντάρτες : Μανώλης Λεμονής (Αιτωλικό), Σταύρος Ζενεμπής (Αιτωλικό), Νίκος Έξαρχος (Χαραυγή Θεσπρωτίας), Γιάννης Σιμήρης ( Μεσολόγγι), Μάρκος Μάρκου (Ευηνοχώρι ), Βασίλης Κρανιώτης ( Ευηνοχώρι ), Άγγελος Δαραμούσκας (Κούμανι Ηλείας ), Βιτόριο – Ιταλός Αντιφασίστας
Ακόμα τραυματίστηκαν οι αντάρτες Θεοφάνης Δημαράς με διαμπερές τραύμα στο στήθος απ’ το οποίο απεβίωσε αργότερα και ο Γιώργος Βλάχος από το Γαλατά . Σκοτώθηκαν οι επιβάτες : Γεράσιμος Μαρούδας ιερέας, Γεώργιος Σκουφής Σιδηροδρομικός, Γιώργος Καφρίτσας, Αρσινόη Λύτρα
Η ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ με την πείρα της πάλης του λαού μας στη δεκαετία 1940-49 αναδεικνύει την ανάγκη του αγώνα για να γίνει ο λαός μας αφέντης στον τόπο του, καταργώντας την εξουσία του κεφαλαίου, του οποίου τέκνο και μορφή εξουσίας του είναι και ο φασισμός – ναζισμός. Ο αγώνας της ΕΑΜικής Αντίστασης και η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ διδάσκουν ότι όσο ισχυρός κι αν φαντάζει ο αντίπαλος των λαών, όπως στην περίοδο της κατοχής οι συσχετισμοί αλλάζουν και οι λαοί μπορούν να νικήσουν αν συνειδητοποιήσουν τη δύναμη τους και παλέψουν οργανωμένα. Μ΄ αυτά τα διδάγματα, τιμώντας ως ΠΕΑΕΑ ΔΣΕ τους αγωνιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης συνεχίζουμε σήμερα τους αγώνες για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών μας ενάντια στις βάρβαρες αντιλαϊκές πολιτικές των αστικών κυβερνήσεων.
