Το φθινόπωρο του 2020, ο γλύπτης Ευάγγελος Τύμπας (Αγρίνιο, 1984) δημιουργεί σε γύψο, στο εργαστήριό του, στο Αγρίνιο, την προσωπογραφία – κεφαλή και μπούστο – της Τασούλας Γυφτογιάννη (1798 – 1880), ηρωικής μορφής του 1821, που συνδέεται με την περιοχή λόγω της συμμετοχής της στην Έξοδο του Μεσολογγίου, το 1826.
Το έργο, με διαστάσεις συμβατές με τις φυσικές (85Χ75Χ58), αποπερατώνεται στις 20 Νοεμβρίου 2020, οπότε μεταφέρεται σε ορείχαλκο στο χυτήριο του Γαβαλά στην Αθήνα. Τη δαπάνη αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου η κυρία Αλεξάνδρα Μπακή-Γυφτογιάννη, απόγονος της εν λόγω ηρωίδας. Το γλυπτό τοποθετείται σε κεντρικό σημείο της Ι.Π. Μεσολογγίου και αποκαλύπτεται στις 18 Ιουλίου 2021, στο πλαίσιο του επετειακού εορτασμού των διακοσίων χρόνων από τον Αγώνα.
Η προτομή, εκτός από το κεφάλι, περιλαμβάνει ολόκληρο το τμήμα του μπούστου, φθάνοντας έως λίγο πιο κάτω από τη μέση του κορμού και φέρει και τους δύο βραχίονες. Εδράζεται σε σχεδόν μηδαμινού ύψους τετράγωνη βάση από το ίδιο υλικό, πάνω σε στήλη ορθογώνιου σχήματος, απόλυτα λιτής όψης και διακόσμου, η οποία φέρει εξ ολοκλήρου επένδυση από λευκό μάρμαρο. Στην πρόσοψη της στήλης, εγχάρακτη επιγραφή με κεφαλαία γράμματα πληροφορεί σχετικά με την ταυτότητα της τιμώμενης προσωπικότητας.
ΤΑΣΟΥΛΑ ΓΥΦΤΟΓΙΑΝΝΗ ΗΡΩΙΔΑ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ – 1826
Το έργο κινείται σύμφωνα με έναν παραδοσιακό εικονιστικό ρεαλισμό ιδεαλιστικής υφής, διανθισμένο με αρκετά έντονες ρομαντικές διαθέσεις, που αποσκοπούν προπάντων στην κίνηση και την έκφραση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τιμώμενη μορφή εικονίζεται σε πολύ νέα ηλικία, συμβατή με εκείνη που είχε τα χρόνια του Αγώνα, και σε έντονη κίνηση, που μαρτυρεί εμφανώς επιθετική διάθεση αγωνιστικής φύσης.
Είναι ντυμένη με τη γνωστή παραδοσιακή ενδυμασία των ανδρών αγωνιστών της εποχής, όπου εντυπωσιάζει ο πλούσιος, λεπτομερής και περίτεχνος ανάγλυφος διάκοσμος, κυρίως στο πουκάμισο, το σακάκι και τον μικρό σκούφο, που φέρει στο κεφάλι της. Άξιο ιδιαίτερης μνείας αποτελεί η παρουσία του χριστιανικού σταυρού στο στέρνο της μορφής, στοιχείο, το οποίο, στο προκείμενο έργο, παραπέμπει όχι τόσο στον μάρτυρα όσο στην ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία, που ασπάζεται η εικονιζόμενη, και αποτελεί συμβολική αναφορά στην πίστη και στον υπέρ πίστεως αγώνα του ελληνικού λαού, ενώ ταυτόχρονα αποσκοπεί στον τονισμό της συμβολής του Κλήρου στην Επανάσταση του 1821.
Η μορφή αποδίδεται σε στάση μετωπική και ευθυτενή, με το δεξί χέρι λυγισμένο στον αγκώνα και υψωμένο, να φέρεται μπροστά, κραδαίνοντας απειλητικά την πάλα, ενώ το αριστερό ακουμπά δυναμικά στη λαβή της θήκης του.
Αν και η εικονιζόμενη δεν έχει αποδοθεί ολόσωμη, η προαναφερθείσα κίνηση του δεξιού βραχίονα προϊδεάζει για στάση ενεργού βηματισμού προέλασης πολεμικής-αγωνιστικής φύσης. Η εν λόγω πόζα έχει συλληφθεί σε απόλυτη συνάφεια με την αλήθεια της ιστορικής στιγμής που μεταγράφει το έργο, δηλαδή την ώρα της Εξόδου των Πολιορκημένων του Μεσολογγίου και της μάχης ενάντια στους Οθωμανούς.
Σε μορφοπλαστικό επίπεδο, το γλυπτό ενδιαφέρει για την αισθητική του χιασμού που επιτυγχάνεται τόσο με τη διαγώνια διευθέτηση της λωρίδας του σκοινιού που διαγράφει το στέρνο και την πλάτη της ηρωίδας, όσο και με την απόδοση της πλούσιας κόμης της σε ελαφρά πλάγια κυματοειδή κίνηση. Ιδιαίτερα το τελευταίο συνιστά στοιχείο που συνάδει στενά με την ένταση της στιγμής, δηλαδή την αντάρα της μάχης, θέμα που πραγματεύεται το έργο.
Τα έντονα εξάλλου χαρακτηριστικά του προσώπου της μορφής, το ζωηρό και συνάμα ανήσυχο βλέμμα της, τα σφιγμένα χείλη, τα τονισμένα ζυγωματικά, η δυνατή τετράγωνη γνάθος, ερμηνεύουν πειστικά το αγωνιστικό σθένος, το απαράμιλλο θάρρος και την αποφασιστικότητα της ηρωίδας, που με ακατάσχετη μαχητική θέληση ετοιμάζεται να ριχτεί στη μάχη ενάντια στον εχθρό.
Αντίθετα, στην επιλογή του ωραίου και αρυτίδωτου προσώπου της με το σχεδόν ολύμπιο ύφος, το έργο απομακρύνεται αισθητά από το πνεύμα της στιγμής, υπηρετώντας περισσότερο ιδεαλιστικές αντιλήψεις κλασικής προέλευσης, που συμπίπτουν εξάλλου με τις εν γένει ιδιωματικές πλαστικές και αισθητικές προδιαθέσεις του καλλιτέχνη.
Με το παρόν, ο δημιουργός δεν αποδίδει απλά μια ιστορική στιγμή πολεμικής φύσης, αλλά ταυτόχρονα επιτυγχάνει να αναδύσει στο φως της γλυπτικής επιφάνειας την αλήθεια και την ομορφιά μιας ψυχής γεμάτης ηρωισμό και αυταπάρνηση.
Αντουανέττα Λογίου – Μπουρή
φιλόλογος – ιστορ. της τέχνης
MALingu., MALettres , MAHA , PhD.
